Algemeen
Hemovigilantie omvat alles wat bijdraagt aan het doelmatig, effectief en veilig gebruik van korthoudbare bloedproducten. Het registreren van complicaties als gevolg van transfusies/gebruik van bloedproducten vormt hier een onderdeel van. Tevens kunnen (administratieve) fouten en bijna-ongevallen m.b.t. gebruik van bloedproducten en transfusies hiertoe gerekend worden. Het doel van hemovigilantie is om door middel van analyse en registratie van bijwerkingen/complicaties bij gebruik van bloedproducten inzicht te krijgen in de veiligheid hiervan. Vanuit deze registratie zou dan ook de doelmatigheid en veiligheid omtrent gebruik van bloedproducten verbeterd kunnen worden. Het hemovigilantie registratie systeem kan op diverse niveaus plaatsvinden, te weten op ziekenhuis-, regionaal- en nationaal niveau. Na de bespreking van hemovigilantie op de verschillende niveaus zal ingegaan worden op de indeling en gradering van transfusiecomplicaties.
Organisatie hemovigilantie in Nederland
Hemovigilantie binnen ziekenhuizen
Op ziekenhuisniveau hoort de behandelend arts melding te maken van eventuele complicaties bij gebruik van bloedproducten en transfusies. Afhankelijk van de ernst van de transfusiereactie dient verder (laboratorium-) onderzoek te worden ingezet (zie navolgend gedeelte). Daarnaast dienen incidenten waarbij bloedproducten betrokken zijn gemeld te worden door middel van een MIP-melding.
Registratie van de complicaties is de verantwoordelijkheid van het ziekenhuis zelf. De bloedtransfusiecommissie kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. In de praktijk zal m.n. het bloedtransfusielaboratorium een actieve bijdrage leveren aan correcte registratie en afhandeling van transfusie gerelateerde complicaties. Verdere ontwikkeling van hemovigilantie op ziekenhuis niveau kan tevens geëffectueerd worden door het aanstellen van één of meerdere direct verantwoordelijke hemovigilantiefunctionarissen en hemovigilantiemedewerkers (in het Erasmus MC aangeduid als hemovigilantie consulent).
Hemovigilantie op nationaal niveau
Op nationaal niveau is er sprake van een hemovigilantie-systeem. In 1996 verzocht het Staatstoezicht op de Volksgezondheid aan het voormalig College voor de Bloedtransfusie om te bezien of een landelijk registratie systeem voor complicaties van bloedtransfusies kon worden opgericht. In 1999 werd in het Ministerieel Plan Bloedvoorziening 2000 ook de wenselijkheid van een nationaal hemovigilantie systeem vermeld. De Voorbereidingswerkgroep voor een landelijk meldingssysteem “Transfusie- en Transplantatie Reacties in Patiënten” (TRIP) werd hiertoe in 1999 opgericht en is sinds 2003 operationeel. Alle ziekenhuizen behoren de transfusie reacties/complicaties en incidenten aan dit bureau te melden.