Bij sommige medische behandelingen is een bloedtransfusie of een uit bloed verkregen product nodig. Voor beide termen gebruiken we ‘bloedproducten’. Sommige patiënten of hun wettelijk vertegenwoordiger(s) weigeren echter deze bloedproducten. Hiermee kan een conflict ontstaan met de plicht van de behandelaar om goede en zinvolle zorg te bieden.
In zijn algemeenheid geldt dat het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt zwaarder weegt dan de bescherming van de gezondheid van die patiënt door de arts, mits de patiënt wilsbekwaam is en het besluit goed geïnformeerd, weloverwogen en zonder druk van buitenaf genomen is.
In electieve situaties heeft de arts een inspanningsverplichting om redelijke alternatieven te onderzoeken. Het kan zijn dat de arts moet besluiten van de ingreep af te zien, omdat het welslagen met alternatieven niet verantwoord is of slagen van de ingreep onmogelijk is. In een dergelijke situatie wordt zorgvuldig overlegd met collega’s en/of een expertteam. Het kan zijn dat een arts de zorg voor de patiënt overdraagt aan een andere collega.
Complexer wordt het wanneer de beslissing in een acute setting genomen moet worden, het een minderjarige of wilsonbekwame patiënt betreft of wanneer er sprake is van een ongeboren kind. De mogelijk tot het geven van een weloverwogen, goed geïnformeerde beslissing kan immers in deze situaties onmogelijk zijn. Hierbij komt de rol van de wettelijk vertegenwoordiger naar voren. Deze moet in gegeven situatie handelen als ‘goed hulpverlener’. Dit impliceert dat het altijd of in korte tijd snel duidelijk is wat ‘goed hulpverlenerschap’ is.
In dit vademecum bieden wij handvatten voor de diverse situaties rondom het weigeren van een behandeling met bloedproducten. Hierbij willen we nadrukkelijk kenbaar maken, dat de uitwerking van dit protocol niet in alle situaties volledig van toepassing zal of kan zijn. Overleg bij twijfel altijd met de juridische afdeling van het eigen ziekenhuis of vraag een expert-groep om advies te geven. Deze leidraad is als volgt opgebouwd:
- Inhoudsopgave
- Deel 1: Achtergrond en uitgangspunten zorg bij patiënten die bloed weigeren
- Deel 2: Uitgangspunten voor het juiste beleid en definities
- Deel 3: Specifiek stappenplan per patiëntencategorie
- Patiënt ≥ 16 jaar, wilsbekwaam en niet zwanger
- Jongeren 12-16 jaar, wilsbekwaam en niet zwanger
- Kinderen tot 12 jaar
- Wilsonbekwame patiënten 12 tot 18 jaar en ≥18 jaar, niet zwanger
- Zwangeren
- Referenties
- Bijlage 1 Relevante wetsartikelen uit WGBO
- Bijlage 2 Overzicht van afkortingen, definities en wettelijk kader
- Bijlage 3 Patiënt Blood Management
Als laatste, deze leidraad betreft een ‘levend document’, bij belangrijke aanvullingen of relevante opmerkingen, kunt u dit doorgeven via ‘weigeringbloed@erasmusmc.nl’.
Als de viewer niet werkt, klik dan op deze link om het PDF alsnog te zien: Voorstel beleid voor patiënten die behandeling met bloedproducten weigeren (v1.0 nov2024)